Muziek. La vida es un carnaval! zong Celia Cruz, van salsa, tango en La Tropicana. Celia stierf op woensdag 16 juli 2003 en werd begraven in Miami bij haar vrienden. In Havana was de beroemdste cubaanse zangeres ook na haar dood niet welkom bij Fidel Castro.

Fidels Cuba-revolutie begon met de aanval op de Moncada-kazerne in 1953. Vlak voor het carnaval dat altijd volgt op de suikeroogst. De aanval mislukte, maar was het begin van de Revolutie. En wordt jaarlijks herdacht met lange toespraken.
De Revolutie bracht Cuba hoger op de lijst van gezondheidszorg en onderwijs voor de bevolking. Vrijheid van meningsuiting bleef beperkt en ging sterk achteruit. Ook de vrijheid van huizenbezit, van het hebben van een winkel of klein bedrijfje werd moeilijk, voor velen onmogelijk.

Fidels Revolutie bracht Cuba veel goeds.

Over het onderwijs vertelde Fidel in een interview in mei 1985 met de Braziliaan Frei Betto:
Op dit moment hebben we 600 duizend leerlingen, die intern zijn. Zij krijgen niet alleen gratis onderwijs, onderdak en maaltijden, maar ook kleding, leerboeken, medische verzorging, vervoer, alles. Er zijn zo’n duizend kinderdagverblijven. Er zijn scholen voor speciaal onderwijs voor 42 duizend leerlingen. En er zijn veel kleuterscholen.
Aan de universiteiten studeren tienduizenden studenten met een beurs. We hebben het principe Onderwijs Voor Iedereen in praktijk gebracht. Een kind van eenvoudige komaf kan betere scholen bezoeken dan vroeger een kind uit de bevoorrechte bovenlaag. Die scholen komen geheel voor rekening van de socialistische staat.

Onafhankelijke bronnen bevestigen dit, bijvoorbeeld de encyclopedie Encarta. Cuba heeft bijna de meeste mensen, die kunnen lezen en schrijven. En een zeer goede gezondheidszorg. Met in 2003: Kindersterfte zeer laag, = 8.1 per duizend; Levensverwachting hoog: = ruim 75.5 jaar, 16 jaar meer dan in 1955. De sociale inkomensverschillen zijn veel kleiner geworden. Veel mensen met midden- en hogere inkomens gingen weg. Wie bleven hebben in 2003 inkomens van 100 pesos voor een arbeider, tegen 750 pesos voor een medisch specialist; gedeelde armoede.

De Revolutie heeft ook nieuwe bevoorrechten:
hoge ambtenaren, politici, militairen en communistische partijleden. Al is het verschil veel kleiner dan vroeger, en veel kleiner dan in andere landen. Door perioden van soepeler economisch beleid kregen rijkeren meer kansen.

Echte vrijheid van meningsuiting is ook iets wat communisten niet zo maar kunnen. Fidel vindt het bezit van de media belangrijker dan persvrijheid. Want de media fabriceren de meningen en politieke overtuigingen van het volk. Wie het niet eens is met het kapitalistisch systeem, komt er niet tussen, daarvan is Castro overtuigd. “Op Cuba kan de burger zeggen: de Staat, dat ben ik”.

Fidel is hier in tegenspraak met zijn eigen idealen, die gevormd zijn door zijn jezuieten-opvoeding. “Zij respecteerden integriteit, openhartigheid en moed”. Maar misstanden, onrechtvaardigheden en eenvoudigweg de vernedering van medemensen zijn onbegrijpelijk. Ik heb met eigen ogen gezien wat uitgebuit-worden betekent. Hij is overtuigd dat dit op Cuba niet meer gebeurt. In 1985 zei hij: “Ons beleid met gevangenen heeft veel gedaan voor de overwinning. De Revolutie heeft niemand vermoord, niemand gemarteld, niemand doen verdwijnen. Zulke praktijken vonden we onze eer te na”.

Fidel ziet de Revolutie als een kunstwerk. Het is nog niet af, het moet nog vervolmaakt en voltooid worden. De buitenwereld ziet de zwakke plekken van de Revolutie. Goede gesprekken met mensen als Frei Betto zouden Fidel kunnen leren, hoe hij het kunstwerk kan verbeteren!

Tegenstanders en Amnesty International – dat kan spreken als anderen moeten zwijgen – zijn het niet met Fidel Castro eens. In 1999 werd de wetgeving verscherpt met abnormaal zware straffen. 18 maart 2003 werden >75 mensen opgepakt – meest activisten voor mensenrechten. Tot dan erkende Amnesty maar 15 gewetensgevangenen in Cuba, toen zijn het er 6x zoveel geworden! De nieuwe gevangenen kregen een zeer oneerlijk proces en straffen liepen op tot 28 jaar. Tegen een leider van de Movimiento Cristiano Liberación (Christelijke Bevrijdings Beweging) en het Varela Project werd zelfs doodstraf ge-eist.

Die doodstraf zelf volgde niet lang daarna. Op 19 maart en 1 april vluchtten kapers met een vliegtuig naar de USA. Op 2 april werd een boot gekaapt. De kapers konden niet ontsnappen, kregen een haastig schijn-proces met schijn-beroep. Ze werden veroordeeld en op 11 april doodgeschoten. Deze nieuwe terechtstelling geeft grote zorg voor het leven van de 50 mensen in de dodencel. Sinds 2000 waren er geen executies meer geweest.

In 2003 doet Amnesty een oproep aan Cuba om te stoppen met executies en de doodstraf af te schaffen. Tegelijk met een oproep aan de USA om de handelsboycot te stoppen. Die versterkt de onderdrukking en brengt schade aan voedingstoestand, gezondheid, onderwijs van kinderen en armen. Europa doet daarom niet mee.

Hervorming sinds 2006

Fidels broer Raoul Castro, 5 jaar jonger, neemt in dat jaar de leiding over. En begint aan een hervorming met discussies in het hele land. Negen miljoen mensen nemen daaraan deel. In 2011 komt hieruit het 311-Punten-programma. Foute ministers werden ontslagen. Gewone mensen mogen naar het buitenland reizen. Ze mogen een bedrijf of onderneming starten. Ze mogen huizen en auto’s kopen of verkopen. Nutteloze baantjes werden opgeheven. Duizenden kleine boeren kregen land toegewezem – alle land is staatseigendom.

Wat wordt de toekomst?

Wordt dit het einde van het een-partij-systeem? Hoe gaan de Verenigde Staten reageren op de nieuwe ontikkelingen? En blijven voor de gewone mensen de pluspunten van het oude regime – gezondheidszorg en onderwijs? Het is afwachten hoe het verder gaat.
2021: Raul Castro gaat de leiding overgeven, terwijl een diepe economische crisis woedt: 11% krimp, inflatie 400%. Gevolg van rampzalige plan-economie, die elk particulier initiatief doodt en de armoede nog verder vergroot.

In de Fair Trade-beweging zouden we graag meer uit Cuba in de winkel hebben. In 2003 was dat alleen nog sinaasappelsap, pepermunt en rietsuiker. Dat geeft de gewone landarbeider en zijn gezin een bestaan. Dit is de laatste jaren niet op gang gekomen, binnenlandse productie bleef achter. In de komende jaren hoopt de FairTrade-beweging dat meer initiatief en daarmee ook handel mogelijk wordt voor de gewone mensen. Nu hebben we over Cuba nog enkele kinderboekjes.

Enkele producten uit Cuba: