Afrikaans Wari- of Bao-spel

Dit spel bestaat al duizenden jaren. Er zijn speelborden gevonden in de Egyptische pyramide van Cheops en in de tempels van Luxor en Karnak. Van daar uit is het spel verspreid over heel Afrika en over Azie, tot in Indonesie.
Afrikaanse slaven brachten het spel naar Suriname en West Indie, vanwaar het zich over Latijns Amerika verspreidde. Het spel heeft soms ook een religieuze betekenis. Bij begrafenissen wordt het gespeeld om de ziel van de dode te vermaken. Maar na de ondergang van de zon mag het niet meer gespeeld worden, dan gaan de geesten uit de onderwereld meespelen, die de zielen van de spelers roven.
In de 19-de eeuw kwam het spel naar Europa via reizigers uit Egypte. In de cafe`s van Cairo moest de verliezer de koffie betalen. Er zijn talloze namen en verschillende speelwijzen.

Regionale namen

wari, oware West Afrika
anenam, puduo, abapah Ghana
isigoro / nkembe Rwanda / Burundi
adi, ti, walu Oost Afrika

Een voorbeeld van spelregels
Wari:
bord aan weerskanten met 6 of 8 bakjes
`huis`= verzamelbakje, een voor elke speler
4 noten of schelpjes per bakje, = 6(of 8} x 4 (+2 reserve).
Aan het begin legt men in elk bakje 4 noten.

Speler A begint:
– neem alle noten uit een willekeurig bakje
– verdeel die over de volgende bakjes, 1 voor 1, tegen de klok in
– neem alle noten uit het bakje, waarin de laatste noot valt
– ga op dezelfde manier verder
– en zo door
– als laatste noot in een leeg bakje valt, is de beurt aan B
Speler B speelt op dezelfde manier

Wie eindigt in een bakje met 4 noten (inkl. laatste) mag:
– die `eten` en in zijn verzamelbakje doen
– als in het bakje ervoor ook 4 noten liggen: ook `eten`
– plus alle bakjes van 4 aan zijn eigen kant
Als iemand eindigt in een leeg bakje, waar dan 1 noot in ligt:
– dan mag de andere speler de bakjes met 4 noten `eten`.

Einde van het spel: als er nog 8 noten in het spel zijn en een van beide spelers kan een bakje `eten`, dan krijgt deze ook de laatste 4 noten erbij. Wie het grootste aantal noten `gegeten` heeft, wint het spel.
Voor het volgende spel: de `huizen` worden weer door beide spelers met 4 noten gevuld. De speler met de meeste noten, krijgt dan ook `huizen` aan de overkant erbij, met meer kansen om te winnen.
De gewone gang van zaken is dat men een aantal spelen afspreekt, of een tijd (bv een kwartier). Wie de meeste keren gewonnen heeft, is winnaar.
Het spel gaat gewoonlijk niet om geld, maar om het plezier en om de trots en het prestige een goede speler te zijn. Er bestaan heel veel variaties op het spel. Bij het begin hoort men af te spreken welke spelregels men volgt.